Archetypen

ARCHETYPEN

De Analytische Psychologie van Carl Gustav Jung

Carl Gustav Jung (1875 - 1961) is een leerling van Freud; hij gaat ook uit van een menselijke psyche die bestaat uit een bewuste en een onbewuste. Nieuw is dat Jung in het onbewuste een onderscheid maakt tussen het persoonlijk en het collectief onbewuste.

Het persoonlijk onbewuste betreft onbewuste inhouden van wat je persoonlijk hebt meegemaakt, je persoonlijke levensgeschiedenis. Bijv.: vergeten levenssituaties, verdrongen herinneringen. Het is als het ware een groot persoonlijk archief dat in het onbewuste is opgeslagen, en dat (ten dele) weer bewust kan worden als je het je weer wilt herinneren.

Het collectieve onbewuste bestaat volgens Jung uit beelden die we geлrfd hebben van onze voorouders. Net zoals we fysiek zijn opgenomen in het evolutieproces (de mens als 'vervolg' op de diersoorten), zo evolueert ook de 'soort' mens verder, en dragen we via onze genen de ervaringen van ons voorgeslacht over aan de volgende generatie. Op die manier zouden we dus niet alleen fysieke kenmerken (haarkleur) en karakterkenmerken (driftig of rustig persoon) erven, maar ook de overlevingsmechanismen van onze voorouders. Via onze genen worden de overlevingsmechanismen doorgegeven die onze voorouders geholpen hebben om zich staande te houden in het leven; we erven de mechanismen die dienden om te overleven in de struggle for life, en die leidden tot de survival of the fittest. M.a.w.: we erven gedragsmogelijkheden die onze voorouders in staat stelden om succesvol te overleven. Die mechanismen zitten dus al als mogelijkheden in onze genen op het moment dat we geboren worden. Waar bestaan die overgeлrfde gedragsmogelijkheden dan uit? Het zijn krachtige beelden die zich in ons collectieve onbewuste bevinden. Collectief, d.w.z. dat dit geen individuele mogelijkheden zijn, maar dat dit mogelijkheden, krachten zijn die we als menselijke soort in ons dragen. De inhouden van het collectieve onbewuste worden door Jung 'archetypen' genoemd.

Archetypen zijn dus beelden, gedragsmogelijkheden, een aanleg om op een bepaalde manier te reageren op de omstandigheden die we in het leven tegenkomen.

Een andere omschrijving: archetypen betreffen bepaalde overgeлrfde manieren van reageren, die de mensheid sedert de oertijd heeft opgebouwd in situaties van angst, gevaar, strijd, de verhouding der geslachten, de houding ten opzichte van geboorte en dood. Het is een oer-oud weten omtrent de diepste relaties tussen God, de mens, het leven en de kosmos.

Archetypen vormen de bodem van ons collectieve onbewuste, en worden in de verschillende culturen symbolisch uitgedrukt in godsdiensten, volksverhalen, mythen, sprookjes. Je zou dus kunnen zeggen: religie is een symbolische uitdrukkingsvorm van archetypen. Er zijn archetypen met positieve krachten en met negatief lijkende krachten. Echter: archetypen zijn gedrags mogelijkheden, en zijn niet in zichzelf goed of fout.

Welke archetypen zijn er zoal? Talloze; voorbeelden zijn:

a. Mannelijke archetypen; de oude wijze man (de paus, Sinterklaas); de jonge prins (die bijv. in de bekende sprookjes de prinses wakker kust); de magiлr (ook bij de Smurfen aanwezig!); de medicijnman; de vader; de tiran; de god van de donder (Donar, Wodan bij de Germanen), van de wraak; De Drieлenheid in de Christelijke godsdienst: God de Vader (archetype van de strenge, almachtige vader); God de Zoon (archetype van de Verzoener, de Verlosser); God de Heilige Geest (de verlichte geest van de magiлr).

b. vrouwelijke archetypen: de maagd, de moeder; de heilige, toegewijde, verzorgende moeder (bijv.: Maria; moeder Theresa); de heks (de levensbedreigende moeder). Deze archetypen worden vertegenwoordigd door o.a. Isis, Astarte, de maagd Maria, de heilige Sofia; de non; de vrouwelijke paus; de hemelse moeder; de Hogepriesteres. In het Christendom is er geen 'Moeder-God'; Maria, de moeder van Jezus komt er het dichtst bij. Andere culturen kennen wel godinnen, bijv.: vruchtbaarheidsgodinnen; Sophia en Pallas Athene zijn wijsheidsgodinnen.

Deze archetypen vertegenwoordigen het ontvankelijke principe, de vrouwelijke